نمد، نشانه تمدن کهن در دست هنرمندان ایلامی - مجله سرگرمی

مردم استان ایلام با توجه به سابقه ای که در کار دامداری دارند به طور گسترده و بیشتر در زمان های گذشته به حرفه نمدمالی اشتغال داشته اند و صندلی نمدمالی در استان ایلام در درجه اول در گروه های کوچ نشین و در درجه دوم در زندگی مردم روستاها واقع شده است.

در نمدمالی از خاصیت طبیعی پشم که عبارت است از درهم پیچیدن الیاف آن در اثر رطوبت و فشار، استفاده می گردد و چون فراوری نمد احتیاج به قدرت بدنی فراوان دارد در اغلب مناطق ایران نمدمالی از طریق مردان انجام می گردد و زنان معمولاً در نقش اندازی به مردان یاری می کنند.

ماده اصلی نمد، پشم گوسفندان به رنگ های سفید، قهوه ای، سیاه و یا ترکیبی از آن ها برای زمینه و ایجاد نقوش است که در برخی از مناطق پشم زمینه و نقوش را رنگ می کنند ولی در ایلام از پشم های خودرنگ استفاده می گردد.

برای تهیه یک قطعه نمد، ابتدا یک قطعه کرباس را پهن می کنند و روی آن قطعه حصیری که اصطلاحاً قالب می نامند می گسترانند، این حصیر تعیین کننده اندازه نمد است، سپس پشم های رنگی را به صورت رشته هایی درآورده و به شکل نقوش گوناگون که اغلب نمدمالان مانند گنجینه ای از پیشینیان خود سینه به سینه به ارث برده اند بر روی حصیر رسم می کنند. وقتی کار نقش بندی انتها پذیرفت پشم حلاجی شده مخصوص متن را به قطر یکسان روی نقوش می ریزند و به اندازه مورد لزوم روی پشم ها محلول نیم گرم آب و صابون ریخته و آن را به همراه حصیر و کرباس زیزین لوله می کنند و با طنابی دور آن را می بندند و کار طاقت فرسای مالیدن نمد شروع می گردد، در این مرحله ضمن وارد کردن ضربه با دست و پا، نمد لوله شده را از این سر به آن سر کارگاه می غلتانند و هرچند بار یک مرتبه آن را باز نموده و به آن محلول آب و صابون اضافه می کنند تا الیاف آن بهتر درهم فرایند، ناگفته نماند چون ضمن مالیدن نمد اطراف آن از حدود حصیر فراتر می رود، کناره های نمد را تا زده و روی نمد برمی گردانند و مجدداً نمد را با حصیر و کرباس لوله نموده و عمل مالش نمد ادامه می یابد، پس از انتها کار نمدمالی آن را به مدت سه تا چهار روز در فضای باز می گذارند تا رطوبتش خشک گردد.

نقش های متداول بر روی نمد در استان ایلام شامل زیگزاگ، شمشیر و تپانچه، زرینه و سیمینه (رنگین کمان)، درخت، گنجشک، بز کوهی، گلابی، جقه، پنجه مرغی و ... است.

به طورکلی نمدمالی از ابتدایی ترین شیوه های نساجی سنتی است و در ایلام دامداران و صنعتگران این رشته از پشم برای تهیه انواع کف پوش ها و تن پوش استفاده می کنند و مزایای فراوانی برای نمد قائل هستند که از آن جمله می توان به مواردی همچون عایق سرما و گرما، از استحکام قابل توجهی برخوردار است، انعطاف پذیر، ابزار کار برای تهیه آن ساده و مختصر، مواد اولیه آن در دسترس و زمان تهیه آن کوتاه بوده بطوریکه یک روزه تمام می گردد.

امروزه عده کمی نسبت به گذشته به حرفه نمدمالی اشتغال دارند و از جمله دلایل آن می توان به فصلی بودن شرایط فراوری آن اشاره نمود که از اول تابستان تا ابتدای ماه سوم پاییز به مدت پنج ماه در سال انجام می گردد و از طرفی می توان سختی شرایط کار و پایین بودن قیمت تمام شده آن برای فراوریکنندگان در مقایسه با قیمت فروش را از جمله دلایل کم رنگ شدن این هنر سنتی برشمارد.

* کارشناس ارشد صنایع دستی

kashia.ir: کاشیا | مجله گردشگری و مسافرتی

nfliri.ir: مجله نیلوفری | مجله خبری تحلیلی نیلوفری

bushehrherfa.ir: مجله بوشهری ها، وبلاگ بچه محل های بوشهر